Ryzyko długowieczności. Znaczenie dla stabilności systemów emerytalnych

Obserwowane od połowy XX wieku w większości państw świata dynamiczne zmiany struktury demograficznej mają istotne znaczenie dla stabilności systemów emerytalnych. Jednym z zagrożeń, szczególnie dla stabilności systemów emerytalnych, wpisujących się w proces starzenia się społeczeństwa, jest ryzyko długowieczności. Podstawowym jego źródłem jest błędne oszacowanie dynamiki, z jaką będą obniżać się współczynniki zgonów. Od lat 50. XX wieku zmieniają się one w tempie znacznie przewyższającym prognozowany poziom. W rezultacie stosowane modele prognozowania trwania życia istotnie zaniżają jego faktyczną długość, a to jest równoznaczne ze wzrostem zobowiązań z tytułu dożywotnich świadczeń przysługujących obywatelom. Każdy rok ponad prognozowany poziom trwania życia prowadzi do znaczącego wzrostu wartości bieżącej świadczeń, wypłacanych zarówno przez instytucje prywatne, jak i publiczne. W świetle coraz bardziej niekorzystnej struktury demograficznej społeczeństw, wynikającej z obniżania się wskaźników dzietności przy jednoczesnym wydłużaniu trwania życia, ryzyko długowieczności będzie mieć fundamentalne znaczenie dla utrzymania stabilności systemów zabezpieczenia społecznego w długim okresie.

Celem pracy jest wielowymiarowa ocena wpływu ryzyka długowieczności na utrzymanie stabilności systemów emerytalnych w państwach członkowskich Unii Europejskiej w kontekście przemian demograficznych. Badaniem objęto systemy emerytalne wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, w podziale na dwie grupy: 15 państw, które tworzyły UE do 30 kwietnia 2004 roku (UE-15) – Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Włochy, Wielka Brytania, Dania, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja oraz 13 państw, które dołączyły do Unii po tej dacie (określane w pracy NMS, new member states, nowe państwa członkowskie) – w 2004 roku Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry, w 2007 roku Bułgaria, Rumunia i w 2013 roku Chorwacja.