Morfodynamika brzegów wydmowych południowego Bałtyku

Książka obejmuje analizę dynamiki strefy brzegowej i przybrzeżnej wydm południowego Bałtyku w XIX–XXI wieku. Problem badawczy dotyczy określenia podstawowych przyczyn rozwoju jednostek brzegów wydmowych o zróżnicowanych tendencjach. Jest tu również próba ustalenia gradacji najważniejszych czynników wpływających na pogłębiające się straty. Przebieg procesów w okresie stulecia i ostatniej dekady był podstawą prognozy zachowania plaż i wydm w rejonach morfodynamicznych Zatoki Gdańskiej oraz odcinków Jastrzębia Góra–Jarosławiec, Jarosławiec–Sarbinowo i Sarbinowo–Międzyzdroje. Badania transportu eolicznego zmierzały do ustalenia wpływu wiatrów, z sektorów odmorskiego i odlądowego, na możliwości odtwarzania wydm po zniszczeniach sztormowych. W pracy omówiono też rozwój  paleogeograficzny  obszaru południowobałtyckiego, jego formy akumulacyjne – bariery i mierzeje: Wiślaną, Półwysep Helski, Karwieńską, Sarbsko, Łebsko, Jamno, w tym ich budowę geologiczną i osady powierzchniowe oraz warstwę dynamiczną płytkiego przybrzeża. Spośród czynników hydrometeorologicznych, oddziałujących  na procesy brzegowe, przeanalizowano  wiatry, falowanie,  prądy i zmiany poziomu morza i sztormy. Analiza rzeźby dna do głębokości 10–15 m była podstawą opracowania klasyfikacji form przybrzeża, reagujących w zróżnicowany sposób na docierającą energię falowania. Dokonano regionalnego podziału przybrzeża południowego Bałtyku na podstawie zbioru profili dysypacyjnych, pośrednich i odbijających, wskazując na wpływ ukształtowania rzeźby dna na przebieg procesów na brzegu. W obrębie zbioru profili pośrednich wydzielono strefy dna o kształcie wklęsłym lub wypukłym, uwarunkowanych budową geologiczną podłoża.

Dysponując wynikami wieloletnich badań, przeprowadzono analizę dynamiki osadów powierzchniowych strefy brzegowej i przybrzeżnej, w tym transport eoliczny, wykazując jego morfotwórcze znaczenie w poszczególnych rejonach. Na wybranych odcinkach strefy brzegowej wyznaczono poprzeczną dyferencjację osadów stref morfologicznych przybrzeża, transport poprzeczny na profilach pochłaniających, pośrednich i odbijających oraz na akumulacyjnych i erozyjnych odcinkach brzegu.

Dynamikę brzegów wydmowych i ich przybrzeża przeanalizowano w obrębie układów erozyjno-akumulacyjnych i rzeźby dna oraz zatok abrazyjnych i wypukłości akumulacyjnych, występujących na brzegach otwartego morza i Półwyspu Helskiego. Procesy dynamiki brzegu rozpatrzono w odniesieniu do form sąsiadującego z nimi przybrzeża. Wyniki analiz potwierdzają trendy panujące od przełomu XIX i XX w. i prognozy na najbliższe dekady, wyznaczone na podstawie wcześniejszych badań, oraz określają morfodynamikę brzegów wydmowych, w ostatnich dekadach, w warunkach wzrostu poziomu morza i liczby znaczących sztormów, wskazując rejony o szczególnych zagrożeniach nizin nadbrzeżnych. Większość brzegów wydmowych i barier podlega współcześnie abrazji, bez wyraźnych procesów odtwarzania posztormowych strat, ze względu na powtarzalne sekwencje znaczących sztormów oraz zaburzającą presję budowli hydrotechnicznych.

Przedstawione wyniki współczesnych zmian brzegu wydmowego, na tle jego rozwoju w holocenie, określają granice możliwych wpływów Morza Bałtyckiego. Obserwacje i wnioski powinny być uwzględniane w planach zagospodarowania strefy brzegowej w najbliższych dekadach.