Fundamentalizm muzułmański na Bliskim Wschodzie

Monografia dr. Wojciecha Grabowskiego pozostaje w niezwykle popularnym ostatnio w dziedzinie nauk politycznych i stosunków międzynarodowych nurcie badań nad fundamentalizmem muzułmańskim we wszystkich jego przejawach. Co jednak chciałbym od razu podkreślić, z wielu powodów wyróżnia się w zalewie podobnie brzmiących tytułach. Stanowi o tym przede wszystkim wielka skrupulatność w przedstawieaniu problematyki i nieulaganie rozpowszechnionym poglądom, budowanym w większym stopniu przez publicystykę i polityczne potrzeby chwili niż rzeczywistość. Jest to zatem w pełnym tego słowa znczeniu monografia naukowa. Chciałbym podkreślić wysoki poziom merytoryczny książki dr. Wojciecha Grabowskiego i jej oryginalność w wielu kwestiach.

Prof dr hab. Marek Dziekan

Zamachy terrorystyczne na Światowe Centrum Handlu (World Trade Center, WTC) i Departament Obrony (Pentagon) z 11 września 2001 roku zwróciły uwagę opinii międzynarodowej na istniejący w świecie islamu problem fundamentalizmu i terroryzmu. (…). Zachodnie środki masowego przekazu zaczęły wyciągać z zamachów pochopne wnioski i tworzyć scenariusze zagrożenia, jakie stanowi islam dla Zachodu. Teoria o „zderzeniu cywilizacji” amerykańskiego politologa Samuela Huntingtona zyskała ponownie na znaczeniu. Niewielu jednak mówiło o tym, że fundamentaliści, przeprowadzając samobójcze zamachy terrorystyczne, wkroczyli w kompetencje Stwórcy, którego słowa i nakazy uważali za święte. Zgodnie z pryncypiami islamu tylko Bóg może odbierać to, co sam dał – życie. (…). Jednak dla wielu fundamentalistów Zachód prowadził wojnę z islamem, a podczas wojny obowiązkiem każdego muzułmanina jest walka w obronie wiary. Tak rozumiany dżihad (potocznie „święta wojna”) stanowił usprawiedliwienie popełnionych zamachów, także w świetle religii, która głosiła, że kto zginie w obronie wiary, tego czeka zbawienie. (…).

Tematem tej monografii są przemiany w łonie fundamentalizmu muzułmańskiego na przestrzeni ostatnich dekad oraz jego wpływ na życie polityczne i społeczne zarówno na scenie krajowej, jak i międzynarodowej. (…) Główną tezą (…) jest stwierdzenie, że fundamentalizm muzułmański jest wewnętrznie zróżnicowany/podzielony, stąd nie może być traktowany jako monolit. Podziały te wynikają z postępujących w łonie fundamentalizmu procesów pragmatyzmu, modernizmu i globalizacji, a przede wszystkim potrzeby rozwoju cywilizacyjnego i poprawy dobrobytu muzułmanów, których nie zagwarantowały fundamentalistyczne próby powrotu państw muzułmańskich do korzeni wiary.

W opinii większości ugrupowań fundamentalistycznych religia i święte prawo miały być główną  ideologią, orężem, a przede wszystkim lekarstwem na problemy polityczne, społeczne i gospodarcze świata islamu. Ponieważ „islamizacja” się nie sprawdziła,  wiele ugrupowań fundamentalistycznych ulega wewnętrznym przemianom tworząc tzw. ruchy postfundamentalistyczne, wykazując w ideologii i działaniu daleko idący pragmatyzm, czego najlepszym dowodem jest powstała w ramach ruchu Braci Muzułmanów egipska Partia Wolności i Sprawiedliwości.

Teza zakłada również, że skrajne poglądy fundamentalizmu muzułmańskie-go realizowane są skrajnymi – terrorystycznymi – metodami (Al-Ka’ida, Al-Dżi-had, At-Takfi r wa-al Hidżra) i odwrotnie, poglądy umiarkowane będą wdrażane poprzez działania polityczno-społeczne (Hamas, Hezbollah, Bracia Muzułmanie). Dopełnienie głównej hipotezy monografii  stanowią tezy pomocnicze, które zakładają, że poglądy fundamentalizmu muzułmańskiego nie są reprezentatywne dla całej ummy muzułmańskiej oraz że wpływ na kształt fundamentalizmu muzułmańskiego determinowany jest warunkami społeczno-politycznymi, w jakich się rozwinął i funkcjonuje.

Ze wstępu autora